Νίκη Ομπάμα: πώς προέκυψε το αποτέλεσμα;

Ο Μπάρακ Ομπάμα είναι από χθές ο επόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ. Κοσμοϊστορική η στιγμή; Αναμφίβολα! Είναι ο πρώτος Αφροαμερικανός πρόεδρος και αυτό θα μείνει για πάντα χαραγμένο στην αμερικάνικη και παγκόσμια ιστορία. Δεν είναι μόνο αυτό όμως. Ας μην ξεχνάμε ότι προηγούμενοι μάυροι υποψήφιοι αγνοήθηκαν. Ο Ομπάμα δεν ήταν απλά ένας ακόμα μάυρος υποψήφιος. Με το ύφος του, την αποφασιστικότητά του, το ώριμο μίγμα χιούμορ και σοβαρότητας, αλλά πάνω απ'όλα με την ικανότητά του να επικοινωνεί αποτελεσματικά μακροπρόθεσμα όνειρα και οράματα στους συμπολίτες του, αποτέλεσε μια δικαιολογημένη επιλογή για τον αμερικανό ψηφοφόρο ανεξάρτητη της φυλετικής του καταγωγής.

Η νίκη, βέβαια, καθόλου ευρεία δεν είναι, και ας μην παρασύρονται οι υπστηρικτές του Ομπάμα από τις εκλεκτορικές ψήφους του first past the post αμερικανικού συστήματος. Με ποσοστό 53% έναντι 47% του Τζών Μακέην, μια αναποδιά στην διοίκηση ή στο image του αφού αναλάβει την εξουσία θα φέρει το πολιτικό παιχνίδι και πάλι στα ίσια του. Και με δεδομένο ότι ο Ομπάμα ξόδεψε 600-700 εκ. δολλάρια στην προεκλογική του εκστρατεία έναντι των 80 εκ. δολλ του Τζών Μακέην, αναρωτιέται κανείς τι θα γινόταν αν δίνονταν στους δυο μονομάχους η ίδια ποσότητα "πυρομαχικών", και αν αντίθετα θα απαιτούσαμε μεγαλύτερη διαφορά από τον Ομπάμα βάσει των πολλαπλάσιων χρημάτων που ξόδεψε.

Ερώτημα επίσης αποτελεί για την εκλογή του το κατά πόσον ο Ομπάμα εξελέγη εξ'αιτίας του χρώματός του ή όχι. "Choose a man based on the content of his charachter, and not the colour of his skin" κράυγαζαν φρενιασμένα οι μαύροι ψηφοφόροι, αλλα οι ίδιοι ολοφάνερα ψήφισαν "ρατσιστικά" δίνοντας το 97% (!!!) των μαύρων ψήφων στον Ομπάμα. Αναρωτιέται κανείς, λοιπόν, κατά πόσο θα άλλαζε το αποτέλεσμα αν η μαύρη ψήφος ήταν λιγότερο χρωματισμένη φυλετικά και περισσότερο πολιτικά, όπως πχ των ισπανόφωνων που υποστήριξαν Ομπάμα μεν αλλά πιο ισορροπημένα (60% Ομπάμα, 40% Μακέην). Και είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι αν οι μαύροι ψήφιζαν φυλετικά αποχρωματισμένα όπως οι ισπανόφωνοι, ο Μακέην αυτή τη στιγμή θα ήταν νικητής, γιατί αρκεί ένα 3% των ψηφοφόρων να αλλάξει στρατόπεδο για να ανατρέψει το αποτέλεσμα.

Ο Μακέην από την άλλη έκανε λάθη, πολλά λάθη στην εκστρατεία του. Ο ανεξάρτητος, υπερκομματικός και καθόλου συντηρητικός Μακέην, μέσα στο άγχος του να συσπειρώσει την Ρεπουμπλικανική βάση που δυσπιστούσε απέναντί του, υπέπεσε σε σειρά λάθων. Αναγκάστηκε να αλλάξει το ύφος του και να αποσιωπήσει τις ιδιαίτερες θέσεις του, με τις οποίο είχε τόση απήχηση υπερκομματικά, και να τις υποβιβάσει σε νευρικά βροντώδη χοροπηδητά και εθνικιστικά συνθήματα που αρέσουν στην αμερικανική "δεξιά", ενώ η επιλογή της Sarah Palin για την αντιπροεδρία κατέστρεψε και τις τελευταίες ελπίδες του να προσελκύσει υπερκομματικούς ψηφοφόρους και την σκεπτόμενη Αμερική, όλα στο βωμό της συσπείρωσης των αμόρφωτων χωριατών πιονέρων του γεωγραφικού κέντρου και νότου. Γκάφες όπως ο χαρακτηρισμός της Αμερικανικής οικονομίας ως "εύρωστης" στο άκουσμα της χρεωκοπίας της Lehman Brothers δημιούργησαν σοβαρά ερωτηματικά κατα πόσο διατηρεί επαφή με την πραγματικότητα, ενω η απουσία δεδηλωμένων θέσεων (προφανώςγια να μην στεναχωρήσει με αυτές την ρεπουμπλικανική βάση) χτύπησε άσχημα μπροστά στα πλούσια οράματα και προγράμματα του Ομπάμα. Τέλος, το σημαντικότερο, φυσικά, πρόβλημα για τον Μακέην ήταν όχι μόνο ότι εκπροσωπούσε κυβερνών κόμμα εν μέσω οικονομικής κρίσης, αλλά και ο ίδιος ο George Bush και η βαριά κληρονομία του, και η δήλωση στήριξης του Dick Cheney λίγες μέρες πριν τις εκλογές αποτέλεσε χαριστική βολή για κάθε ελπίδα επανεκλογής. Γιατί αν υπήρχε κάτι που ο μέσος αμερικανός ήθελε πάση θυσία ήταν η αποστασιοποίηση από τον George Bush και ότι αυτός αντιπροσώπευε, και ο McCain απέτυχε να πείσει του αμερικανούς ότι το Ρεπουμπλικανικό κόμμα που τον στηρίζει άλλαξε ενα μια νυκτί.

Παρά ταύτα, ο Μακέην κατάφερε να συγκεντρώσει 47%, ή (αντίστροφα) κατάφερε να "συγκρατήσει" τον οδοστρωτήρα Ομπάμα, τα πολλαπλάσια χρήματά του και την bonus "φυλετική" προτίμηση των μαύρων προς αυτόν, στο 53%. Αξίζουν λοιπόν συγχαρητήρια στον Τζών Μακέην για την προσπάθεια αυτή. Κανείς, πραγματικά, άλλος υποψήφιος των Ρεπουμπλικάνων δεν θα στεκόταν τόσο καλά απέναντι στον Ομπάμα, και με δυο τρείς καλύτερους χειρισμούς, όπως η επιλογή του Δημοκρατικού Joe Liebrman για την αντιπροεδρία και η αποβολή του άγχους συσπείρωσης της ρεπουμπλικανικής βάσης, μπορεί να είχε βγει και νικητής.

Ο Ομπάμα, αντιθέτως, καθόλου δεν αγχώθηκε να "συσπειρώσει" τους μαύρους ψηφοφόρους, παρ'όλο που είχε κάθε λόγο να το κάνει, γιατί η αλήθεια είναι ότι στην αρχή δεν τον θεωρούσαν "αρκετά μαύρο", όπως είχε δηλώσει ο Jesse Jackson, η έτερη μαύρη φιγούρα εθνικής αποδοχής στις ΗΠΑ. Παρ'όλα αυτά ο Ομπάμα πόνταρε ότι οι μαύροι θα τον υποστηρίξουν έτσι η αλλιώς, ενώ αν προσπαθούσε αγχωτικά(σαν τον Μακέην) να συσπειρώσει την βάση του προωθώντας τον εαυτό του σαν "μαύρο" αυτοπεριχαρακωμένο υποψήφιο διαμαρτυρίας, ποτέ δεν θα είχε την απήχηση που απέκτησε, γιατί οι περιχαρακωμένοι μαύροι υποψήφιοι ανέκαθεν επικεντρώνονταν στα φυλετικά και χάνανε το γενικότερο perspective άλλων καίριων θεμάτων. Αντιθέτως, ο Ομπάμα θεώρησε τη φυλετική του καταγωγή ως δεδομένη που δεν χρειαζόταν περαιτέρω τονισμό, επικεντρώθηκε στα θέματα που απασχολούσαν γενικά την Αμερική και όχι μόνο τους μαύρους.

Η αλήθεια είναι, πάντως, ότι η μη γνήσια μάυρη καταγωγή του βοήθησε στην κατέυθυνση της μη αυτοπεριχαράκωσης, και αν δεν ήταν ο Ομπάμα ο ίδιος εξαιρετική περίπτωση παρελθόντος και χαρακτήρα, μπορεί να έπαιρνε κάμποσες δεκαετίες ακόμα για να βγεί αφροαμερικανός πρόεδρος. Ούτε καν η τηλεόραση και το σινεμά δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι κάτι τέτοιο θα γινόταν τόσο σύντομα, θεωρώντας αντίθετα ότι πρώτα θα έβγαινε μια γυναίκα, μετά κάποιος ισπανόφωνος (που ως κοινωνική ομάδα είναι πολύ πιο προσαρμοσμένη κοινωνικά και καθόλου αυτοπεριχαρακωμένοι, παρ'όλο που μιλούν και άλλη γλώσσα) και μετά ένας μαύρος. Ο Ομπάμα, ακριβώς επειδή δεν είναι ο τυπικός μαύρος ,αλλά κάτι άλλο μοναδικό, ονειροπόλο, και σαφέστα λιγότερο ρατσιστής στις συναναστροφές του από τους ίδιους τους μάυρους, έσπασε το ταμπού μόνος του πριν η ίδια η κοινωνία, είτε η λευκή είτε και η ίδια η μαύρη, ήταν έτοιμη να αποδεχτεί την προοπτική ενός μαύρου προέδρου.

Ο Ομπάμα δεν είχε μεγαλώσει παρέα με μαύρους, είχε μείνει ορφανός από τον μάυρο πατέρα του και τον μεγάλωσε η λευκή μητέρα του. Δεν ήταν κοινωνός του τρόπου ζωής και των κοινωνικών προτιμήσεων των αμερικανών μαύρων. Και η τραγική αλήθεια στην Αμερική είναι ότι, στις μέρες μας, οι μαύροι είναι μια εξαιρετικά αυτοπεριχαρακωμένη κοινωνική ομάδα. Δεν τους περιχαρακώνουν τόσο οι συμπολίτες τους, όσο αυτοπεριχαρακώνονται οι ίδιοι, και δυσπιστούν για οποιονδήποτε μαύρο δεν υιοθετεί το δικό τους εσώκλειστο κοινωνικό σύστημα. Εξακολουθούν να συμπεριφέρονται σαν "πολιορκημένοι" τη στιγμή που ολοφάνερα η μεγάλη πλειοψηφία των λευκών αμερικανών έχει αφήσει πίσω της δια παντώς τις φυλετικές προκαταλήψεις. Οι μαύροι στην Αμερική αποφεύγουν όχι μόνο τους λευκούς, αλλά ακόμα και τους ισπανόφωνους, με τους οποίους θα έπρεπε, θεωρητικά, να βρίσκονται κοντύτερα. Ακόμα και ο κινηματογράφος και η τηλεόραση αποφεύγουν συστηματικά να "σπάσουν" αυτό το ταμπού, και ενώ βλέπει κανείς στην τέχνη πολύ συχνά μάυροι να παρουσιάζονται σε ηγετικές θέσεις, δεν βλέπει κανείς σχεδόν ποτέ ένα μικτό ζευγάρι-οικογένεια μαύρων/λευκών. Αποτελεί ακόμα και σήμερα τεράστιο ταμπού, όχι τόσο των λευκών, όσο των ίδιων των μαύρων. Η αυτοπεριχαράκωση τους είχε ως αποτέλεσμα να παράγουν πολιτικούς με παρωπίδες οι οποίοι καθόλου κατάλληλοι δεν ήταν να ηγηθούν ενός πολυπολιτισμικού κράτους, πόσω μάλλον να παίξουν το ρόλο παγκόσμιου ηγέτη. Ο Ομπάμα, με το μοναδικό παρελθόν του που διέφερε από τόν τυπικό αφροαμερικανό, άλλαξε αυτή την κατάσταση.

Ας ελπίσουμε ότι τα οράματά του και η ηγεσία του θα φανεί αντάξια των προσδοκιών